“VĨ ĐẠI” CÓ PHẢI LÀ “ĐUÔI TO” KHÔNG?

 

Trong một bữa RTC, có ông bảo: “vĩ là đuôi, đại là lớn thế mà sao cứ hô ra rả ông nọ, viếc kia, thành tự ấy, tổ chức này,…thật là “vĩ đại”, thế ra chúng ta đã, đang tung hô, mong tất cả đều “đuôi to” à?

Cả mâm ớ ra, quay sang ngó kẻ "lắm chữ, ít xiền"! Tu hết ly, tôi thủng thẳng:

1.            Rõ ràng “vĩ đại” là mượn từ Hán Việt nên lại phải truy về từ nguyên.

1.1.    Trước hết là từ “vĩ”, trong Hán tự có tới 25 chữ mà âm Hán Việt đều đọc là “vĩ”. Đó là: 亹, 伟, 偉, 娓, 寪, 尾, 愇, 暐, 炜, 煒, 玮, 瑋, 緯, 纬, 艉, 苇, 葦, 蔿, 薳, 韙, 韡, 韪, 颹, 鮪, 鲔 vĩ

Trong đó có chữ “偉” nghĩa là cao to, Lớn lao, trác việt, Lạ thường, kì dị, To lớn, vĩ đại, Hùng vĩ. Chữ này Bính âm đọc là “wěi”, có mã Unicode là U+5049 thuộc bộ “nhân” 人 với tổng số nét là 2 (人) +9 (韋) = 11偉，phiên thiết là “vu quỷ thiết于鬼切 ，gồm chữ “nhân” và chữ “vi”从人韋聲.

Chỉ có chữ “尾” (U+5C3E ) cũng đọc là “vĩ” (vô phỉ thiết無斐切) nhưng thuộc bộ “thi” 尸 kèm chữ “mao” 毛 mới có nghĩa là “đuôi”, “cuối”.

1.2.    Còn từ “đại” có 20 chữ khác nhau về mặt chữ và ngữ nghía, đó là: 代 ,  儓 ,  埭 ,  大 ,  岱 ,  曃 ,  棣 ,  毒 ,  汏 ,  玳 ,  瑇 ,  甙 ,  苷 ,  蝳 ,  袋 ,  軑 ,  酨 ,  釱 ,  黛 ,  黱.

Trong số đó có chữ  “大”  thuộc bộ “đại” 大, có mã U+5927 có nghĩa là: Lớn, to, Cả, trưởng, Lớn lao, trọng yếu, cao cả, Hơn, vô cùng, Sơ lược, nói chung, ước chừng,…

2. Khi ghép 2 chữ trên thành từ “Vĩ đại” 偉大 thì có nghĩa là:

- To lớn, vạm vỡ. Trần Thiên Hoa 陳天華: “Na phương trượng niên ước ngũ thập dư tuế, thân khu vĩ đại” 那方丈年約五十餘歲, 身軀偉大 (Sư tử hống 獅子吼) Vị phương trượng đó tuổi chừng hơn năm chục, thân hình vạm vỡ.

- Cao siêu, cao cả, không phải tầm thường. ◎Như: “vĩ đại đích nhân vật” 偉大的人物.

3.            Do vậy, Hồ Chí minh viết: “Lịch sử ta có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân tộc”, Nguyễn Văn Linh ghi nhận: “Góp phần vào chiến công vĩ đại của dân tộc”, Phạm Văn Đồng ca ngợi: “Sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta là vĩ đại”,…là chính xác để nói về cái to lớn, cao cả hay những cụm từ “sự nghiệp vĩ đại”,  “chiến thắng vĩ đại”, “những phát minh vĩ đại”, “con người vĩ đại”, “đầu óc vĩ đại”…là xác định sự vật, hiện tượng đó có tầm cỡ và giá trị lớn lao, đáng khâm phục!

Chẳng ai ám chỉ cái đuôi hay phần cuối to ở đây cả!