Vấn đề TRỌNG HIỀN SĨ

Trong những ngày chuẩn bị cho cậu Đích đi khai giảng “năm đầu tiên đi học”, ngẫm tỉnh cảnh đất nước càn thấm lại 2 câu nổi tiếng của người xưa mà mình yêu thích. Chép lại để nhớ:  

1. Câu trong TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN 増廣賢文 (tức Cổ huấn 古訓):

Nguyên văn: 士者國之寶，儒為席上珍.

Đọc theo âm Hán Việt:  Sĩ giả quốc chi bảo, nho vi tịch thượng trân.

Dịch thơ:            Kẻ sĩ, nước nhà xem vốn quý,

                          Muôn đời, thiên hạ trọng nhà nho.

2. Ở NƯỚC TA, vào năm Hồng Đức thứ 15 (洪德五十年, Giáp Thìn 甲辰, 1484) đời vua Lê Thánh Tông (黎聖宗, 1442 – 1497), khi soạn Bia ghi danh những Tiến sĩ 進士題名記 khoa thi Đại Bảo thứ Ba (大寶三年, Nhâm Tuất 壬戌, 1442), Phụng trực đại phu Hàn lâm viện Thừa chỉ Đông các Đại học sĩ 奉直大夫翰林院承旨東閣大學士 Thân Nhân Trung (申仁忠, 1419-1499) [1] đã có câu nổi tiếng: “贤材國家之元气” (“…HIỀN TÀI LÀ NGUYÊN KHÍ CỦA QUỐC GIA...”).

Điều đáng chú ý là trong đó có tên một người họ Lương đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ 第 一 甲 進 士 及 第là Lương Như Hộc (梁如鵠, ?-?). Ông tự là Tường Phủ, người xã Hồng Liễu huyện Trường Tân (nay là thôn Thanh Liễu xã Tân Hưng huyện Tứ Kỳ tỉnh Hải Dương); làm quan đến chức Đô Ngự sử, hai lần được cử đi sứ sang nhà Minh, được về trí sĩ; có công dạy nghề khắc ván in cho dân Hồng Liễu. Sau khi mất, dân làng tôn thờ ông làm thành hoàng.

3. Tự dưng nổi hứng, CẢM TÁC:

Việc học ngày nay đã khác nhiều,

Mười thằng bằng lớn, mấy thằng điêu ?

Hiền tài đâu đã người trọng dụng,

Xiểm nịnh lại khi phất tựa diều!

Thánh đế giương cờ trừ giặc ác,

Dân thường nổi thế diệt quan kiêu.

Dựng xây đất nước yên, giầu, mạnh;

Cứu giúp bao nhiêu những phận nghèo!

- Lương Đức Mến, ngày 27/8/2018- 

---

[1] Thân Nhân Trung (1419-1499) tự Hậu Phủ , người xã Yên Ninh huyện Yên Dũng (nay thuộc xã Ninh Sơn huyện Việt Yên tỉnh Bắc Giang), đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân năm Kỷ Sửu, niên hiệu Quang Thuận thứ 10 (1469) đời vua Lê Thánh Tông. Ông giữ các chức quan, như Thượng thư Bộ Lại, Chưởng Hàn lâm viện sự kiêm Đông các Đại học sĩ, Nhập nội Phụ chính, Tế tửu Quốc tử giám; là thành viên của Hội Tao Đàn và được vua Lê Thánh Tông phong làm Tao Đàn Phó Nguyên soái.