6.8. Viếng LĂNG MAO TRẠCH ĐÔNG

Xưa nay các vĩ nhân sau khi qua đời thường được bảo quản trong một công trình to lớn gọi là Lăng 陵. Thi hài Mao Chủ tịch cũng được bảo quản để đời sau chiêm ngưỡng di dung. Nhưng công trình này lại được mang tên: Nhà tưởng niệm Mao Chủ tịch (毛主席纪念堂 chứ không phải là 毛澤東主席陵) và xung quanh việc gìn giữ, bảo quản thi hài của Chủ tịch Mao Trạch Đông có rất nhiều lời đồn đoán…Phải chăng đây là một cách "khác người", "đầy bí hiểm" của đất nước rộng lớn và kỳ bí này?.<

Lăng chủ tịch Mao Trạch Đông (毛主席纪念堂, Máo Zhǔxí Jìniàntáng, Mao chủ tịch Kỉ niệm đường, the Mausoleum of Mao Zedong) là nơi đặt thi thể của Mao Trạch Đông, Chủ tịch Đảng Cộng sản Trung Quốc, nằm giữa Quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh.

Sinh thời, mao Trạch Đông được suy tôn là: “Người thầy vĩ đại, Lãnh tụ vĩ đại, Thống soái vĩ đại, Người cầm lái vĩ đại” (伟大导师，伟大领袖，伟大统帅，伟大舵手 ; the Four Greats: Great Teacher, Great Leader, Great Supreme Commander, Great Helmsman) và từng có ý nguyện là được hỏa táng khi chết, nhưng thực tế thi thể ông được ướp và trưng bày trong lăng.

Việc xây dựng lăng được tiến hành ngay sau khi ông qua đời. Lăng có diện tích 70.000 mét vuông được xây dựng và thiết kế vào tháng 8 năm 1977. Với dòng chữ 毛主席纪念堂 (Nhà tưởng niệm Mao Chủ tịch) bằng bạch kim trên nền đá hoa cương màu mận. Sừng sững và uy nghiêm của 44 cột đá xung quanh tòa nhà được tô điểm thêm mái ngói men vàng. Tạo thành một tổng thể kiến trúc cực kì uy nghiêm.

Hệ thống cung cấp điện ánh sáng, chống ẩm được cải tạo và thiết kế mới. Được phân thành nhiều tầng lớp giám sát đảm bảo an toàn, do cơ quan trung ương điều khiển chỉ huy.

Thời chúng tôi còn nhỏ, Mao Chủ tịch cũng như Hồ Chủ tịch đều được thiếu nhi 2 nước gọi là Bác và rất thuộc bài hát “Ra khơi nhờ tay lái vững” của Trung Quốc ca ngợi Mao Trạch Đông[1]. Theo tôi được biết thì khi Mao Trạch Đông qua đời, ngày 9/9/1976, Bộ Chính trị ĐCS TQ họp khẩn cấp, xác định phải bảo quản thi thể để mọi người đến viếng, thời gian ấn định là 15 ngày. Do vậy, các nhân viên y tế chỉ tiến hành công việc xử lý bình thường như tiêm cồn, formaldehyde, dầu cọ… vào thi thể để chống phân hủy và được quàn tại Đại Sảnh Đường Nhân Dân (the Great Hall of the People). Thế nhưng, trong thời gian tiến hành hoạt động truy điệu, ngày 10/9, Trung ương Đảng do Hoa Quốc Phong đứng đầu lại quyết định bảo quản lâu dài thi hài Chủ tịch Mao Trạch Đông, xây dựng lăng mộ để người đời sau được thấy di dung của ông. Do đó bao vấn đề nan giải đặt ra trong khi Trung Quốc chưa có kinh nghiệm về việc này lại trong hoàn cảnh Trung Quốc và Liên Xô đang có xung đột. Vì thế, người Trung Quốc không thể xin giúp đỡ từ Liên Xô. Nhưng từ đây có 2 luồng thông tin khác nhau về việc giữ gìn thi hài Mao Trạch Đông:

- Theo tiết lộ của Lý Chí Thỏa, bác sĩ riêng của Mao Trạch Đông thì khi Mao mất, vì lúc đó quan hệ Trung Quốc với Liên Xô đang xấu nên họ gửi hai người đến Hà Nội để học hỏi cách bảo quản thi hài, theo cách bảo quản thi hài Hồ Chí Minh tại Lăng Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, chuyến đi không kết quả vì Việt Nam từ chối chia xẻ kinh nghiệm và còn không cho các nhà khoa học Trung Quốc xem thi hài Hồ Chí Minh. Trong khi bàn bạc Nguyên soái Diệp Kiếm Anh đưa ra ý có thể đề nghị viện mỹ thuật trang trí ứng dụng làm một phiên bản được hình Mao bằng sáp. Kết quả hình đó giống như lúc Mao Chủ tịch còn sống và được bảo quản giữ bí mật song song cùng với thi hài đích xác của Mao. Buổi lễ Tưởng Niệm được tổ chức tại Quảng Trường Thiên An Môn vào ngày 18/ 9/1976.

- Thông tin khác lại cho rằng do các chuyên gia y tế Trung Hoa tự nghiên cứu. Trong nhiều phương án đưa ra, họ đã chọn Phương án bảo quản kết hợp chất lỏng - chất khí. Sau khi thi hài Chủ tịch Mao Trạch Đông được đưa vào Nhà kỷ niệm, công tác bảo quản bước sang giai đoạn mới, kỹ thuật cụ thể dần dần được quy phạm hóa, công tác nghiên cứu khoa học cơ bản tiếp tục được đẩy mạnh và cuộc hội thảo khoa học được tổ chức vào cuối năm. Đến đây, Tổ công tác bảo quản đã hoàn thành được sứ mạng của mình. Sau đó, các chuyên gia bảo quản vẫn còn phải tiếp tục gắng mọi nỗ lực mới hoàn thành được nhiệm vụ. Để thực hiện, trong Nhà kỷ niệm đã lắp đặt một hệ thống thang máy an toàn, đáng tin cậy đặt ngay ở phần nền giữa gian nơi đặt quan tài thuỷ tinh, để khi cần có thể hạ xuống bể. Khi Nhà kỷ niệm mở cửa cho nhân dân vào thăm thì thi hài được đặt vào vị trí có thể quan sát trong quan tài nhưng không được cho nước vào vì nhiệt độ trong quan tài rất thấp, nếu có nước sẽ bị ngưng sương, đành phải áp dụng phương pháp kết hợp khô ướt. Trong áo đều sẫm nước, tức là những phần không nằm trong tầm nhìn của mọi người thực ra đều được ngâm trong dung dịch, chỉ có mặt là ở môi trường khí. Sau khi đóng cửa, thi hài lại được đưa xuống ngâm trong bồn kín đặt dưới hầm ngầm. Ngoài ra, hàng năm cứ sau sinh nhật Mao Trạch Đông, tức là 26/12, thì tạm ngừng mở cửa Nhà kỷ niệm để ngâm thi hài trong dung dịch một thời gian dài, bổ sung phần nước đã bị mất.

Từ Quảng trường vào cửa lăng phải qua một hệ thống kiểm soát an ninh khá gắt gao. Vì quên mang theo Hộ chiếu nên tôi mãi mới vào được. Ngay trước thềm có quầy bán hoa, có đông thanh niên rẽ hàng đến mua hoa 3 tệ/bó. Khi vào họ đặt bó hoa ngay chân bệ tượng Mao Chủ tịch trong tư thế ngồi đặt ở Tiền sảnh mà bái lậy. Dòng người đi vòng quang quan tài kính mà chiêm bái. Không thể ai biết chắc nằm trong hộp kính trong suốt đó là di hài hay hình bằng sáp?. Ra khỏi Nhà tưởng niệm cổng sau cũng bài trí giống hệt cửa tiền. <

Từ cửa này chúng tôi đi dọc đường để tới chi nhánh của Khách sạn chúng tôi đang nghỉ là Khách sạn Kiến quốc 前門建国酒店 (ZENMONKENKOKUHANTEN, Tiền môn kiến quốc tửu điếm, qián mén jiàn guó jiŭ diàn) kịp giờ ăn trưa. Việc thăm quan lại Cố Cung vì thế phải cắt.
-------------------------------------------------

[1] Chúng tôi không hề biết “Bác” có nhiều vợ mà một trong những bà vợ đó là Giang Thanh, nhân vật làm mưa làm gió trong Văn Cách và từng có ý định noi gương Võ Tắc Thiên lên làm nữ Hoàng đế Trung Hoa.

- Lương Đức Mến soạn và lược thuật -