Lương Đức Mến: CHUYỆN GIỜ MỚI KỂ

1. Tết Kỉ Mùi 1979, tôi không ngược Lào Cai mà về ăn Tết tại Nho Tống, Phú Minh, Phú Xuyên, Hà Tây ở nhà bạn học hồi Cấp 2 là Phùng Thế Hùng. Nhiều người tưởng tôi là rể mới !

2. Sáng Mồng 4 Tết (31/01/1979) chúng tôi lên Lục Nam, Hà Bắc lao động. Trời rét cắt da. Dân đây rất nghèo, nhưng đông con và tốt bụng.

Thứ bẩy 17/2 (21 tháng Giêng âm lịch) chúng tôi trở về trường tiếp tục học. Dọc đường thấy các xe tăng, pháo của các đơn vị bộ đội vẫn chưa tháo bát phủ!

Nhưng tới trường thì biết: “Chiến tranh biên giới đã nổ ra”!. Tôi nghĩ nhà mình cách BG 36 Km chắc TQ khó đánh đến nơi ! Sau này tôi mới biết sáng 17/02 phía TQ huy động hơn 15 vạn quân thuộc 2 Quân đoàn 13, 14 đồng loạt ttấn công trên toàn tuyến Biên giới Lào Cai. Và quân “bành trướng” đã tràn qua 10 Đồn Biên phòng, 64 xã, 7 khu phố, 4 thị trấn thuộc 4 huyện, 2 thị xã của Lào Cai. Riêng Bảo Thắng chỉ còn 5 xã là không bị quân TQ đánh[1].

3. Sau khi ở Lục Nam về, tối thứ Bẩy, xuống Tây Mỗ chơi: PTM và KL vẫn phần quà Tết, nghe HM thuật lại chuyến về, tôi cứ buồn cười mãi !. Chả là: vì quá lo lắng tranh chỗ ngồi cho cụ mà “được” khen là “đanh đá”.

Mấy hôm sau, trong một tối sinh nhật KL (quê Kim Tân, Tx Lào Cai-Lớp A6), tôi đã đọc tặng các bạn bài:

Sinh em, mẹ gọi Kim Liên,

Chắc là kỉ niệm nhớ miền quê xa.

Mùa Đào em ngắm Sa Pa,

Còn anh Nam bộ ngắm hoa Mai Vàng.

Ngày sinh, Xuân đến ngỡ ngàng,

Lay lòng anh gọi: Mai Vàng-Mai Liên.

Chính vì việc tôi đổi tên Kim Liên thành Mai Liên đã gây hiểu lầm cho KL và HM là tôi yêu Liên (ML được hiểu là Mến+ Liên).

4. Suốt tuần, chiều chiều tôi đạp xe ra Ga Hàng Cỏ thấy đồng bào lũ lượt bồng bế nhau sơ tán về quê tránh, gặp nhiều người quen nhưng chưa thấy người xóm tôi.

Đúng hôm Chủ nhật (24/2) tôi đi Phú Xuyên chơi thì gia đình xuống tới Hà Nội, bố vào Trường không gặp lại ra Ga ngay. Tối về, nghe anh Bé kể lại tôi đạp xe ra và gặp đủ cả nhà. Thì ra khi “quân bành trướng” tiến tới Phong Hải (20/02) cả Đội 7 nhà tôi đều về quê, không ai ở lại. Gia đình tôi đi bộ xuống Xuân Quang ở nhờ nhà anh Thiếp vài hôm thấy không yên lại đi nhờ xe bộ đội đến Phố Ràng, chuyển tiếp Yên Bái và xuôi tầu về Hà Nội. Nếu không có cuộc chiến chắc Thuộc-Nghị sẽ chuẩn bị cưới. Nhiều chuyện cười ra nước mắt. Đúng là chạy loạn: chẳng hiểu thế nào mà mẹ tôi cho vào thúng gánh cả hòn đá mài chạy bộ nhiều đoạn xuống tận đây. Ngay đêm đó gia đình đi tầu về quê Hải Phòng.

5. Khi chuẩn bị đi thực tập vòng II đến phút chót mới biết tôi đi Sài Gòn.

Xin mãi anh Phẳng C trưởng quản lý học viên mới đồng ý, tối 17/3 tôi ra ga Hàng Cỏ chen mua vé lên tầu về Hải Phòng, trên tầu gặp gia đình bà Minh cũng trên đường về quê.

Đến HP lúc 9 giờ, trời tối lại lạ đường (từ khi rời quê năm 1964 tôi mới trở lại một lần vào năm 1971) nhưng dựa vào trí nhớ tuổi thơ tôi vẫn đạp xe về đến làng được. Đường làng trơn, dò mãi cũng tới nhà anh Tiêm (họ Lương gần nhất của gia đình tôi tại quê). Bà ở xóm trong (họ Đặng), tôi vào thăm bà rồi sáng hôm sau vào Cốc Tràng (bên Ngoại) thăm Mẹ và các em. Tại đây mới biết Bố và em Thường đã ngược lên Lào Cai từ 2 hôm trước vì được tin TQ rút khỏi xã tôi từ 08/3.

Từ Hải Phòng, lên đến Hà Nội tôi vào ngay Phú Xuyên đưa xe đạp cho Tràng (em con chú Dật) để đi thực tập tại Sài Gòn (thời gian này Tràng đang thực tập TCCN Bắc Thái tại Nhà máy đường Vạn Điểm gần nhà P.T. Hùng) rồi quay về Trường ngay trong tối 19, chậm 1 giờ !.

6. Ngày 21/3 đoàn SG là Đoàn rời trường sau cùng.Vì giận HM không ra tiễn tôi viết bài thơ “Hai bông Hồng”. Chúng tôi đi theo đường giao liên QĐ. Cả Đoàn 70 người ngồi chung một toa, ăn uống do ngành đường sắt lo: ngay tại ga Hàng Cỏ chúng tôi được phát mỗi người một túi trị giá 5 đồng gồm nhiều loại bánh kẹo và có cả thuốc lá...

Lần đầu đi dọc đất nước thấy lắm cảnh lạ, điều hay: Khoai Diễn Châu, Mía, Gà Đà Nẵng, chui hầm đèo Hải Vân[2], Bãi biển Sa Huỳnh....Buồn cười là khi mua “Đào lộn hột” ở ga Mường Mán (cây số 1500) cứ tưởng như quả đào ngoài Bắc nhưng hột ở ngoài, song khi ăn không phải vậy, chỉ tội mấy khăn Muixoa nhựa dính không sao giặt sạch được; Khi ở Quảng Ngãi (ga gà) ăn cua bị “Tào Tháo đuổi” hầu hết, hú vía ! Tháp Chàm, Thuận Hải nóng ghê người và hoang vu quá! Qua Đồng Nai thì mát rượi cây cối.

7. Qua Xuân Hoà dấu tích chiến tranh còn khá rõ trên các bức tường. Chiều tối ngày thứ 3 đến Bình Triệu.Lần đầu biết thế nào là "con phe" đất đô thành. Bám dai hỏi đủ thứ: tem lương thực, thuốc lá, sữa...xua chả đi. Sau đó xe đưa thẳng về 520 Nguyễn Tri Phương thuộc quận 10 (Cơ sở bổ túc SQ quân y cũ của Nguỵ), gần kề QYV 115. Đúng ngày hôm sau (25/3) người Hoa ở Chợ Lớn tung tin: tiền 50 đồng mất giá làm hàng hoá cứ leo thang hoài (hồi đó trong Nam sài tiền lẻ cả tiền nguỵ lẫn tiền giải phóng, đổi không quen lắm lúc khá phiền !)

Nhà trường chia bọn tôi làm 4 nhóm thực tập ở: BV Chợ rẫy, QYV 117 (Cần thơ), QYV 115 và QYV 175. Tôi về 175 trong nhóm 20 người thực tập Nội.

8. QYV 175 chính là Tổng y viện Cộng hoà cũ nằm trên đường Võ Duy Nghi nối dài thuộc Quận Gò Vấp. Chúng tôi ở Cư xá SV cũ, 2 người một phòng, khá rộng. Hồi này Nhà nước đang khó khăn, ăn toàn “bo bo” (mì hạt) với bì lợn. Đói! Hàng quà sẵn nhưng hổng tiền!

Nhiều chuyện hiểu lầm tức cười. Quen uống rượu với lạc, chúng tôi gọi lạc rang., chủ quan hỏi : lạc đỏ hay trắng, bọn tôi bảo gì cũng được.Thế là mấy cô túa ra vây liền.Về sau dân bản địa cho biết: “lạc đỏ chỉ gái tơ, lạc trắng chỉ gái xề”. Hú hồn !

So với các BV ngoài Bắc hồi đó thì trang bị của 175 khá hơn, mặt bệnh cũng phong phú. Hồi này biên giới Tây Nam căng nên Thương binh về luôn.Ngoài 175 chúng tôi còn được thực tập ở BV Gò Vấp về Sản khoa và BV Chợ Rẫy về Cận lâm sàng.Cùng một đất nước mà nhiều từ đọc mãi không hiểu (Ví dụ: Uốn ván gọi là Phong đòn gánh). Một hôm trực Sản có một ca tuyến dưới chuyển lên giới thiệu là: Nghi xảy thai Doté ! tôi lục trí nhớ, tra từ điển mãi chả hiểu Doté là bệnh hay hội chứng gì ! (vì Các Bs trong đó hay dùng chữ Pháp nên tôi ngỡ đó là HC gì mà mình chưa rõ) Hỏi một NHS trực mới hay đó là chữ thuần Việt, viết liền.Nó là : do té = do ngã !

Chính dịp này HM cũng vô Nha trang thực tập (rời HN sau tôi 1 tháng). Nhưng vì thời gian và ngân sách nên tôi không thể ra thăm, với lại hồi đó chúng tôi chưa yêu nhau. Bù lại tôi cũng đã đi Vườn Lái Thiêu, Dinh Độc lập, Sở thú, Chợ Lớn....Cũng có lắm kỉ niệm hay. Nhưng nhớ nhất là chuyện với cô y tá Minh ở Khoa XN, chính vì bài sau mà suýt nữa tôi bị tổ Đảng "cắt đối tượng" !

“Ai làm chiếc nón quai thao,

Để cho anh thấy cô nào cũng xinh”.

Mùa hè che mái tóc xanh,

Chao tay nón quạt lay thành gió ngân.

Đường làng bước dưới mưa Xuân,

Tay nghiêng che nón, tay cầm trong tay.

Ước gì là một áng mây,

Lợp nên chiếc nón suốt ngày bên em.

(Cư xá Sinh viên-Võ Duy Nghi nối dài-Gò Vấp 8/1979)

Thời kì này thương binh từ CPC về nhiều nên khá bận việc. Bù lại các Ytá, Hộ lý ở đây khá "nhiệt tình" và quí bọn tôi.Xuân Lan, người Huế mết đào Dũng, Nguyệt "vây" Chử Thành... làm nhiều khi bọn tôi phải xơi quả và tiếp khách...oan !.

9. Theo KH thì thực tập 4 tháng.Nhưng vì đoàn Biên giới phía Bắc phải theo “chiến dịch” nên bọn tôi được lệnh Kéo dài thời gian!

Chủ nhật không trực là bọn tôi đi chơi: Bến Thành, Sở Thú, Chợ Lớn, Dinh, Lái Thiêu...Qua thư từ tôi biết gia đình đã trở lại Lào Cai, mẹ gửi cho tôi 200đ.

Tới tháng 11 mới nhận lệnh Thi hết vòng và ra Bắc học tiếp. Vì cạn tiền nên chả mấy ai mua đồ nhiều ! QYV tổ chức chia tay khá cảm động !

10. Chiều 24/11/1979 Trường đưa xe từ Gò Vấp ra ga Hố Nai.

Qua 9 tháng hầu hết CBNV QYV 175 đều rất quí bọn tôi, nên có nhiều người tiễn ra tận ga.Trong thời gian chờ tầu mới biết nơi đây toàn dân "đuổi Pháp quá đà" vô Nam từ 1954.

11. Đường ra kém hào hứng và phục vụ của giao liên quân đội cũng kém hơn lượt vào. Đến Đà Nẵng tầu bị bọn trộm đột, đoàn tôi mất một ít. 5 giờ sáng 27 tới HN. Lúc này HN đã rét. Chờ 8 giờ Trường đưa xe ra đón, tôi để đồ đạc cho Chi quản còn mình ngược ngay chuyến tầu trưa lên Lào Cai.

Về tới nhà, sau 5 ngày tầu xe người phờ phạc hẳn và mới biết bố tôi vừa ra viện (phù). Sau Chiến tranh biên giới nơi đây toàn Bộ đội. Nhà tôi bị cháy, chưa làm lại, ở tạm nhà cũ xưa. Lúc này túi tôi còn vừa đúng 3 đồng rưỡi.

Kiểm đồ mua từ Sài Gòn ra thấy cái áo mút mua cho út Luận khi xem ở chợ Bến Thành rõ là dài sau bây giờ như áo Búp bê, túi cá mực thì bên trong toàn cá tạp, chỉ 2 lớp ngoài là mực; cau khô mua cho cô thì cứng như đá!

- Lương Đức Mến, sát Tết Thanh Minh 2018-

[1] Chuyện này có bài riêng.

[2] Việc xây dựng con đường sắt xuyên Đông Dương hoàn thành ngày 1 tháng 10 năm 1936 và từ Hà Nội đến Sài Gòn dài 1.730 km (sau năm 1975 ga Sài Gòn dời về ga Hòa Hưng và ga này đổi tên ga thành ga Sài Gòn nên chiều dài chỉ còn 1.726 km).

Đoạn qua đèo Hải Vân rất quanh co nhưng vẫn có những hầm nhỏ. Hai bên chân đèo có ga Hải Vân Bắc, Hải Vân Nam là trạm đầu máy phụ (hơi nước) giúp đẩy tàu lên/xuống đèo.